Onderwerpen

Begrijpen met je handen – recensie

september 9, 2013 23 Comments


‘Begrijpen met je handen’, wat is dat voor een boektitel? Mijn handen kunnen veel, maar begrijpen, dat doe ik nog altijd met mijn hoofd. Dacht ik. Maar zodra ik het boek opensla word ik gegrepen door de vele prachtige foto’s. Begrijpen, dat doe ik met mijn ógen!

Mijn ogen kleven aan kinderhandjes die kneien, kliederen en knoeien. Ze frutten met eten, verf of klei. Ik blijf hangen bij pagina’s met geconcentreerde kindersnoeten. Ik zie hoe ze mieren met flesjes, trechters en vloeistoffen. Kinderen aan het werk in besmeurde schorten, aan vol gespetterde tafels. Vloeren bezaaid met stokjes, kasten met bakjes en mandjes gevuld met crap (creatieve afval producten). Ik kom ogen tekort.

Ik sla aan het lezen en dezelfde dag heb ik het boek uit. En dat voor een web doosjes volstudieboek(uitgegeven door Reed Business Education). Honderdvijfendertig pagina’s informatie, die ik ‘hap slik’ naar binnen werk. Is het daarmee gedaan? Echt niet. In de weken erna grijp ik steeds opnieuw naar dit boek met zijn wondere wereld. Het is één groot pleidooi voor vrijheid. Voor iets maken om het máken. Creatief bezig zijn zonder vooropgezet plan. Dat kan!

Kinderen kunnen het en volwassenen ook, want je schildert niet voor anderen, maar voor jezelf. De boodschap is: focus op het proces en niet op het resultaat. Grote voorbeelden worden in dit kader genoemd: Jesper Juul (therapeut en schrijver), Arno Stern (onderzoeker van beeldtaal) en Reggio Emilia (school in Italië). Er hebben al veel mensen nagedacht over een andere kijk op creativiteit en toch sijpelt hun kennis en ervaring maar langzaam door in het onderwijs. Terwijl scholen een enorme vrijheid hebben, juist met het vak Beeldende Vorming. Een vak waar de inspectie nauwelijks aandacht aan besteed.
web doosjes2
Néém die vrijheid dan, leerkrachten! Geef eens geen opdrachten, laat elk plan los. Zet daarentegen materiaal neer. Uitdagend materiaal en zie waar het schip strandt.
Als het uur om is, hoeft u geen oordeel te vellen over de maaksels, laat staan er een cijfer aan toe te kennen. U heeft, net als de kinderen, geproefd van de sfeer en geroken aan de oneindige mogelijkheden. Dat smaakt naar meer! Meer ontdekken, uitvinden en experimenteren. Oplossingen zoeken en combinaties vinden. Wow! Dat kan de enige conclusie zijn van dit proces. Wow! Een term die voor terugkoppeling naar kinderen is uitgevonden door de schrijfsters van het boek: Annet Weterings en Sabine Plamper.

web onderzoek
De spulletjes van hiernaast zijn nog uit mijn PABO-tijd. Ik bereidde een bezoek voor aan het museum Kunstlicht in de Kunst (helaas moest dit museum plaatsmaken voor het Philipsmuseum). Mijn groep 3 ging op onderzoek en was de hele middag zoet met deze materialen en een overhead projector. Ik had het geweldig naar mijn zin, ik hoefde alleen maar te kijken.

Nu ik de spullen na lange tijd weer eens zie, kan ik het niet laten om er mee te spelen. Het is geen vooropgezet plan en ik heb er geen doel mee. Ik ben gewoon nieuwsgierig. Of je een kaleidoscoop voor het lensje van je i-Pad kunt houden en wat je dan voor foto krijgt.web caleidoscoop1

Wow! Dat bevalt goed, kan ik dat met de groene kaleidoscoop misschien ook wel?
Jawel hoor, ik raak steeds enthousiaster (maar wees gerust, ik zal niet alle foto’s plaatsen).web caleidoscoop2

Als laatste nog het experiment met ‘het-om-het-hoekje-kijkertje’. Dit houdt mij een hele tijd bezig. Wat heb ik toch een geweldig werk.

Ik keur een boel foto’s af voordat ik bedenk dat het helemaal niet gaat om een mooie foto. Daar ben ik mooi ingestonken! Schrijf ik een pleidooi voor procesgericht werken, gooi ik ‘het proces’ in de prullenbak. Ik geef het toe. Ik ben ‘old school’ op zoek naar het mooiste plaatje, het beste resultaat. Teksten moeten ook herschreven worden. De eerste versie is nooit goed en het streven naar beter of mooier is ook niet verkeerd. Dat is groei!

Zo zou het moeten werken op school, met beeldende vorming. Dat leerlingen de kans krijgen om te groeien in hun werk. Bijvoorbeeld door in de klas te werken met een schetsboek. Laten we het beoordelen overboord zetten. Feedback is prima! Terugkoppelen op een werkproces, vooruitdenken naar een volgende stap, dat is allemaal wel enorm waardevol.
In het onderwijs wordt creativiteit met de beste bedoelingen voornamelijk vermorzeld in plaats van ontwikkeld. Ik denk aan het voorbeeld van Ken Robinson, die in zijn TED-talk laat weten dat kleuters met veruit de meeste oplossingen komen als je vraagt: ‘Waar kun je een paperclip voor gebruiken?’
Dus wég met die uniforme werkjes: 25 dezelfde paddestoelen, kuikens of zwarte Pieten. Lang leve het krassen en droedelen. Wanneer je kinderen begeleidt zónder voorbeeld, thema of programma levert dat meer originele en eigen beelden op. Begeleid leerlingen op basis van gelijkwaardigheid (wat niet hetzelfde is als begeleiden zonder grenzen aan te geven).

Wil je weten hoe dat moet? Dan kan ik je dit boek aanbevelen. Handig voor mensen in het onderwijs, de kinderopvang, (groot)ouders en professionals die met kinderen werken.

Tot slot nog een citaat van Jonathan Safran Foer, uit het boek
‘Extreem luid en ongelooflijk dichtbij’:

Oskar Schell is uitvinder, sieradenontwerper, amateur-entomoloog, francofiel, slagwerker, verwoed schrijver van fanmail, pacifist, archeoloog van Central Park, romanticus, Groot Ontdekkingsreiziger, juwelier, shakespeareaans acteur, inconsequent veganist, verzamelaar van zeldzame munten en vlinders die een natuurlijke dood zijn gestorven. Hij is negen jaar.

De scholen zitten vol met Oskars. Laat elke leerling zich creatief kunnen ontwikkelen, dat is de uitdaging voor het onderwijs.

Lees in dit kader ook mijn artikel over ‘Schetsboek in de klas’ in Praxisbulletin nr. 1 september 2013, jaargang 31
(of neem contact op en ik stuur je het artikel toe).
web omhethoekjekijker
‘Begrijpen met je handen’
Een andere kijk op kind en creativiteit
Annet Weterings en Sabine Plamper
Reed Business Education, Amsterdam 2012
ISBN 978 90 352 3524 3

Een foto uit de prullenbak…
kijken om het hoekje.

Dit artikel is ook geplaatst op de website van HetKind.org

En ik hoor graag hoe jullie erover denken!

23 Comments

  • Anco Salari september 10, 2013 at 7:59 pm

    Hallo Marijke,

    Ik ben zojuist begonnen aan mijn duaal studie voor Docent Beeldende Kunst en Vormgeving. Ik vind je stuk interessant en zou graag eens verder lezen over je visie.
    Via deze weg zou ik je willen vragen of je mij het artikel ‘Schetsboek in de klas’ kan toe sturen.

    Vriendelijke groet,

    Anco Salari

    • admin september 11, 2013 at 1:20 pm

      Dag Anco, het pdf-bestand is onderweg! Als je nog vragen hebt hoor ik het wel. groeten, Marijke

  • Geurt Jan september 12, 2013 at 7:53 am

    Wat een bevlogenheid! Heerlijk om te lezen!

    • admin september 15, 2013 at 5:02 pm

      Kijk ook op LinkedIn kunsteducatie discussiegroep, daar lees je reacties van een kunstenaar en een schooldirecteur.

  • Sabine Plamper september 16, 2013 at 9:49 am

    Beste Marijke,

    Geweldig je artikel over schetsboeken in de klas, zal ik wellicht ook kunnen gebruiken als je het goed vind in scholingen, natuurlijk met je naamsvermelding.
    Ik hoorde onlangs dat sommige scholen wel met tekenschriften bezig zijn en had nog een heel gesprek over dat dat toch eigenlijk schetsboek zou moeten heten
    Je artikel geeft echt super veel aspecten en mogelijkheden aan en helemaal geweldig natuurlijk je feedback en ‘niet over mooi en lelijk oordelen’ stuk aan het eind van het artikel.
    Als je wilt kan je mijn training-inspiratiesite eens bekijken: http://www.facebook.com/Atelier.in.een.koffer
    Hartelijke groet,
    Sabine

    Beste Marijke,

    Wat fijn om je recensie te lezen over ons boek Begrijpen met je handen!
    Ik ben ook heel benieuwd naar je artikel Schetsboek in de klas, graag ontvang ik het artikel van jou. Hartelijke groet, Sabine Plamper

  • admin september 16, 2013 at 11:38 am

    Dag Sabine, ik stuur je mijn artikel zo toe en ik hoor graag wat je er van vindt! Groet, Marijke

  • Joke september 16, 2013 at 2:19 pm

    Ik werk eigenlijk al zo lang ik me kan herinneren op deze manier. Toen ik voor het eerst van Reggio Emilia hoorde, was dat voor mij een feest van (h.)erkenning. Drie jaar geleden bezocht ik daar de kindercentra, en er ging een wereld voor me open! Je nieuwsgierigheid werd gewekt op elke vierkante centimeter. En de kinderen krijgen alle kans om die nieuwsgierigheid te bevredigen. Te onderzoeken en te ontdekken zonder kaders en eisen. Zoals het hoort, want daarvan leren ze het meeste.. Ik ben nu ook erg nieuwsgierig naar dit boek en ga het zeker aanschaffen!

    • admin september 20, 2013 at 8:21 am

      Dag Joke, wat een geweldige foto’s met de verf, schaduw, modder en de vliegenmeppers! Daar krijg ik meteen zin in 🙂
      Dit boek past helemaal bij jouw benadering.

  • Paul Wiegman september 19, 2013 at 2:50 pm

    Beste Marijke,
    Ik ben net begonnen aan de BIK opleiding en ben zeer geïnteresseerd in je artikel ‘Schetsboek in de klas’. Inspirerende recensie!
    Groet, Paul Wiegman

    • admin september 20, 2013 at 8:12 am

      Het artikel komt jouw kant op. Succes met de opleiding.

  • Helga september 25, 2013 at 7:18 am

    Hallo Marijke,
    Ik ben zeer geïnteresseerd in je artikel.
    Groeten Helga

  • Lidwien september 26, 2013 at 5:09 pm

    Wat een fijn stuk om te lezen! Ik werk in het speciaal onderwijs en ben ook geïnteresseerd in je artikel. Wi je het me mailen?
    Groet, Lidwien Bruin

  • Inge oktober 12, 2013 at 7:44 am

    Beste Marijke,
    Heb het boek meteen aangeschaft. Wat een rijkdom! Heerlijk!
    Ben ook erg geïnteresseerd in je artikel ‘Schetsboek in de klas’.
    Alvast bedankt.
    Hartelijke Groet,
    Inge

  • G. Bueters oktober 14, 2013 at 12:57 pm

    Hallo Marijke,

    Bezig met afstuderen als docent beeldende vorming. Mijn visie op het vak beeldende
    vorming ligt in het verlengde van jouw artikel. Graag zou ik meer willen lezen en ben benieuwd naar jouw artikel; ‘schetsboek in de klas’
    vriendelijke groet,
    Gabriëlle

    • admin oktober 14, 2013 at 2:55 pm

      Dag Gabriella, ik stuur het artikel morgen naar je toe. Groet Marijke

  • chiara oktober 26, 2013 at 8:17 pm

    Hallo,
    Heerlijk om, als creatief leerkracht, je artikel te lezen!
    Zou je me je artikel over het schetsboek Willen sturen? Dankje, groetjes chiara

    • admin oktober 27, 2013 at 8:58 am

      Dank voor je compliment, het schetsboekartikel komt er aan.

  • anneke juli 30, 2014 at 12:41 pm

    dank voor de tip! Voor welke leeftijd is het geschikt? Ik ga er vanuit voor iedereen, maar zijn de kinderen op de foto’s onderbouw of ook bovenbouw en pubers?

    • admin juli 30, 2014 at 2:17 pm

      Het boek is met name voor begeleiding van 0-7 jarigen. Mijn eigen ervaring is dat ook oudere kinderen (tot 12 jaar) erg genieten van het manipuleren, experimenteren en aanrommelen zonder vooropgezet plan. Het is de vrijheid in combinatie met spontane ontdekkingen die deze manier van werken zo leuk maakt. Sommige pubers en volwassenen kunnen zich daar ook aan over geven. Maar niet iedereen denk ik 😉

  • Anja morsink september 9, 2014 at 8:46 am

    Beste Marijke, Ik heb je artikel op hetkind.org met veel belangstelling gelezen. Wil je ook mij je artikel over schetsboeken in de klas sturen? Ik ben docent beeldende vorming aan de Pabo van de NHL hogeschool en verbonden aan de Tekenskoalle (KEK).
    Alvast hartelijk dank,
    Groet,
    Anja Morsink

    • admin september 9, 2014 at 9:44 am

      Bedankt voor je belangstelling, het Schetsboekartikel stuur ik je vandaag nog toe. Groet, Marijke

    • admin september 10, 2014 at 7:13 am

      Ontvang je mijn mail wel Anja? Want ik krijg steeds foutmeldingen…

    Leave a Reply

    ×